Çizgiroman Dağıtım Sorunu Üzerine

[burcuner]

Merhaba,

Uzun zamandır yazılanların bir kısmını okuyorum ama yazmaya bir türlü fırsat bulamamıştım. Şimdi çeviri yaparken arada dinlenme amaçlı yazayım dedim. Öncelikle Gerekli Şeyler Yayıncılık'ta çevirmenlik, editörlük, Marmara Çizgi'de çevirmenlik
ve Arka Bahçe Yayıncılık'ta da düzeltmenlik yapıyorum, yaptım ve yıllarca da Gerekli Şeyler'de çalıştım ve şimdi de Arka Bahçe Çizgi Roman Dükkanı'nda çalışıyorum. Öncelikle fiyat konusunda okuyucuların şikâyetlerini sık sık işitiyorum forumlarda. Ben kendim de bir çizgi roman okuruyum. Fiyatların sadece okur tarafından bakıldığında yüksek geliyor olabileceğinin farkındayım ama bir çizgi romanın fiyatını neyle karşılaştırıyoruz öncelikle ona bakmak lazım. Öncelikle kitap fiyatlarıyla karşılaştıracak olursak kitap fiyatları genelde ortalama 20-30TL arasında değişiyor. Bir çizgi romanla kitap arasındaki maliyet farkı öncelikle çizgi romanın renkli ya da renksiz olmasına göre değişiyor. Renkli baskı ortalama olarak renksiz baskının üç misli bir maliyete ulaşıyor, bu bazı matbaalarda biraz daha az veya biraz daha fazla olabilir amacım burada kesin rakamlar vermek değil ama çizgi roman fiyatlarının neden bu kadar olduğunu anlatmak. Kitabın çeviri ücreti daha fazlayken bir çizgi romanın da grafik maliyeti ve grafik işlem süresi çok daha uzun sürüyor. Bu da kitapla maliyet açısından bir çizgi romanı baskı maliyeti dışında hemen hemen kafa kafaya getiriyor. Kitaplar genel olarak kitabın popülaritesine göre çok daha fazla sayıda basıldığı için baskı maliyeti birim başına daha düşük oluyor, ayrıca da kitapta kullanılan kağıt çok daha düşük kalitede ve düşük maliyetli. Telif ücreti de kitapların popülaritesine ve çizgi romanın popülaritesine göre değişiyor. Bu açıdan bakarsak aslında çizgi romanlar pahalı değil, kitaplar pahalıdır. Eskiye göre çizgi romanın pahalı olması ise eskiden yurtdışına pek telif ödenmiyor olması, bu konuda yanlış bilgim varsa şimdiden özür dilerim. Günümüzde ödenen telifler ve maliyetler açısından çizgi roman basmak aslında hiç kârlı bir iş değil. Öncelikle Türkiye'de kitapçıların ödeme koşulları çok kötü. İsim vermeden içlerinde büyük olanları şöyle çalışıyor. Malı alıyor altı ay vadeyle, sonra altı ay sonra para ödemesi gerektiğinde, mesela siz A kitabını altı ay önce vermişsiniz daha hiç para almamışsınız altı ay sonra A kitabı için 100 birim para alacağınız zaman sizden o ay kitapçıya yolladığınız H kitabından 100 birimlik iade yapıyor. Sonra iki gün sonra H kitabından 100 birimlik yine alıyor. Bilmem mantığı anlatabildim mi? Yani size karşılığında hiç para ödemediği kendi malınızı size geri iade ederek ödeme yapmış oluyor. Bu yüzden çizgi roman ve kitap yayıncılığında para almanız 12 ayı buluyor. Bir mal satıyorsunuz ve paranızı 12 sonra alıyorsunuz. Şimdi birisi burada çıkıp diyebilir ki "İyi de bakın NTV bastı, ne kadar ucuza sattı", "Altın Kara Kule'yi çıkardı, çok ucuza sattı". Ben de buna da cevap vermeye çalışayım. Öncelikle Altın Kitap'tan çıkan Kara Kule'ye değinelim. Biz de zamanında Gerekli Şeyler olarak yurtdışında
daha piyasaya çıkmadan Marvel'la bu konuda görüşmüştük ama Marvel bunun telif haklarının Stephen King'de olduğunu söyledi, böylelikle de Türkiye'de bütün telif haklarında da öncelik bütün Stephen King romanlarını basan Altın'daydı. Altın bunu yayınlarken kârdan çok "ben basayım, zaten hakları bende başkasından çıkmasın" gibi bir mantık yürüttü. Ayrıca böyle büyük yayınevlerinin baskı maliyetlerinin de çok daha düşük olduğunu unutmayalım. NTV ise telif ücreti ödemesi pek gerekmeyen çizgi romanlar bastı. Ayrıca onları sattırmak için de kendi kanalında tonlarca reklam yaptı. Aslında o çizgi romanların satışından o reklam maliyetini çıkarması mümkün değil ama kendi kanalı olduğu için 30 saniye doldurmuş gibi düşünmek lazım. Bu sayede TV'de reklam yaparak ucuza, telif hakkı için çok para ödemeden çizgi romanlar bastı. Çok sayıda basarak ucuza satma imkanına eriştiler. Burada Buffy'yi saymıyorum, o daha önce fasikül olarak CNBC-e Dergi'de yayınlanıyordu zaten, sonra onların devam serisini de demek ki telif haklarını alarak cilt olarak bastılar. BUrada daha önce de belirttiğim gibi Yapı Kredi gibi büyük yayın evlerinin çok sayıda kitap basmasından dolayı ya da kendi matbaaları olmasından dolayı basım maliyetleri küçük yayınevlerine göre çok daha düşüktür. Dikkat ederseniz büyük yayınevlerinden doğru düzgün çizgi roman pek çıkmamaktadır. Burada Asterix, Red Kit ve Tenten gibi çok bilinen ve Türkiye'de yıllardır yayınlanan bazı çizgi romanları bu kapsamın dışında bırakıyorum. Çizgi romanlar genelde küçük ama bu işe gönül vermiş yayınevleri tarafından çıkarılır, çünkü bu insanlar çizgi roman severler ve başka yayınevlerinin kitap basarak ettikleri kârları asla edemeyeceklerini bilmelerine rağmen çizgi roman basarlar, çünkü bu işi seviyorlardır. Büyük yayınevleri bu tarz çizgi romanları asla bazmazlar, Facebook'taki NTV Batman'i Yayınlasın kampanyası da bu yüzden beyhude bir çabadır. Öyle bir yayınevi bu çizgi romana o kadar para yatıracağına o parayla bir sürü kitap çıkarır ve bundan edeceği kârın 10 mislini eder. Bu arada NTV ve Altın'dan çıkan bu çizgi romanların kapaklarının da kalite açısından kötü olduğunu söylemeliyim, maliyetten kaçmak için yapılmış bir çabadır, bari o kadarını kurtaralım tarzında. Okuyucu tarafından bakıldığında her ne kadar çizgi romanlar pahalı gelse de ben iki taraftan da baktığımda birçok çizgi romanın fiyatının makul olduğunu düşünüyorum. Öncelikle çizgi romanların fiyatlarını birbirleriyle karşılaştırmak gerek. Renkli olmasına, sayfa sayına göre, boyutuna göre ve basılan eserin popülaritesine göre telif ödeneceği düşünülürse çizgi romanları birbiriyle karşılaştırırsanız hangisinin pahalı hangisinin ucuz olduğunu anlarsınız. Burada örnek vermekten kaçınacağım Dağıtım konusundaysa haklı olduğunuz yanlar olmasına rağmen, dağıtım firmalarının küçük yayıncıyı pek sallamaması, Yay-Sat'ın küçük yayıncıyı batıracak tarzda şartları olması sonucu dağıtım çizgi roman yayınevlerinin ve okuyucusunun istediği gibi yapılamamaktadır. Burada okuyucuya hak veriyorum ama gazete bayileri gibi bir seçenek ne yazıktır ki söz konusu değildir. Gazete bayilerine bırakılan ve iade alınan çizgi romanların halleri içler acısıdır, çizgi romanın aynı zaman da bir koleksiyon eşyası olması onun gazete bayilerinde hırpalanması sonucu bir daha satılamaması ya da zararına satılmasına yol açmaktadır. Burada da Yay-Sat değil elden gazete bayii dağıtımından bahsediyorum. Birçok kitapçının çizgi romanları mağazasına koyacağı en son ürün olarak görmesi de çizgi roman dağıtımını zorlaştırmaktadır. Bu durumda dağıtım şirketleri bunu önemsemediğinden çizgi roman yayıncısı için bu mantıklı bir dağıtım yolu olmaktan çıkar. Burada çizgi roman yayınevlerinin en büyük hatası hepsinin bir araya gelip tek bir dağıtım firması kuramaması olabilir. Bu da ne yazık ki çizgi roman piyasasında bir türlü halledilemeyen bir konudur, çok konuşulur ama bir türlü yapılamaz. Keşke yapılabilse. Bunun dışında başka illere konsinye ürün yollamak mantıklı bir seçenek değildir, adamı tanımazsınız, parayı almak zordur, aynı şehirde bile konsiye bırakılan malların parasını almak zorken başka şehirlerde bu imkânsıza yakındır. Burada bütün kitapevlerini suçlamak değil amacım ama geçmişte yaşanan tecrübeler bu konuda sadece tanıdıklarla ya da peşin parayla çalışmayı mantıklı kılar. Arada atladığım konular olmuş olabilir yazarken yazı biraz uzun olduğu için ben de dağıldım biraz, unuttuğum varsa belki sonra eklerim, ya da sorunuz varsa yazarsanız cevap vermeye de çalışırım. Burada dediğim gibi amacım kimseyi kırmak üzmek değil, okuyucu kendi açısından haklıdır, çünkü işin iç yüzünü bilmemektedir, benim iki taraftan da bakabilme şansım olduğu için bunları biliyorum ve sizlerle de paylaşmak istedim. Umarım kimseyi üzecek bir şeyler yazmamışımdır.

Anlayışınız için teşekkürler.

Burç Üner

[tommikser]

Burç bey sonuna kadar okuduğum bu uzun metin için öncelikle teşekkür ederim.Şimdi pahalılık göreceli bir kavram.Aslında şu açıdan bakınca pahalı mı değil mi diye mukayese edilebilir.Ham işlenmemiş bir ingilizce çizgi roman TBP'si 10-30 dolar civarı.Sanırım bu fiyata göre lira olarak 18-48 lira cıvarı yapıyor.Sizin bunu aldığınız,tercüme ettiğiniz,grafik işlerini yaptığınız düşünülürse fiyatlarınız makul gelebilir.

Yalnız bunun alım gücü ile mukayese ederseniz ortaya pahalı bir yayın çıkıyor.Amerikan ekonomisi ve alım gücü ile 10-30 dolar çok ama çok makul bir fiyat gibi duruyor.Birde TPB  yayın sonuç olarak fasikül ciltlerin birleştirilmiş versiyonu.Bence Comics yayıncısının bu formatta ısrar etmesi veya tek formatta ısrar etmesi sıkıntı.Eğer dağıtım kanalları kullanılabilse fasikül 5-7 liralık bir yayın sanırım okuyucuya çok cazip gelecektir.Çocukların ve gençlerin alabileceği para bandı olarak bence çok makul.5 Liradan bir kaç yayın çıkarmak bu işin okuyucuyu çr çekmek açısından önemli kısmıdır.Yalnız burada da dediğiniz sorun dağıtım sorunu çözülebilse.

Şahsi görüşüm alım gücü olarak kıyaslandığında,comicsler pahalı ama eder açısından bakılınca makul fiyatları olan yayınlar.TBP eğer bir çözüm sunuyorsa sanırım hiç okumamaktansa bu şekilde okumayı tercih ederim.

[dursar]

GUZEL ACIKLAMA ICIN TESEKKURLER.PIYASADA BULABILECEGIM BATMAN LERİ HEMEN TOPLIYACAGIM.

[mutarad]

Sayın Burç Üner'in yazısı, "referans" niteliğinde çok açıklayıcı bir yazı olmuş. Bilgilendirmesi için Teşekkür etmek lazım...

[kalidor]

Comicsler yüksek telifleri, renkli olmaları ve kaliteli kağıt ve baskılarıyla 20-30 TL arasında satılmakta. 30 yıllık İtalya'da unutulmuş, siyah beyaz ve kağıt kalitesi gerektiği kadar olan Judas'in ise diğer ciltlerine göre daha kalın olan 5. cildinin etiket fiyatı ise 24 TL!!! Renklendirilmesi kötünün de ötesi olan kapakları da ayrı bir konu tabi. Ben yayıncı olsam paso fumetti yayınlardım. 

[rumar80]

   Öncelikle sevgili Burç'a uzun ve aydınlatıcı yazısı için teşekkürler. İnsan tercümenin ne kadar sıkıcı olabileceğini anlıyor. (Bu kadar uzun bir yazı yazacak kadar başından ayrılabiliyorsan  )
   Olay güzel özetlenmiş. Yıllarca ABD'nde trade'ler ya da onların deyişiyşe graphic novel'lar çok nadir kullanılan bir yöntem idi. Fasiküllerle olay sürdürülüyordu. Ancak ekonomik nedenler ve eski sayıların aranması graphic novel olayını coşturdu.
   Fasikül olarak Türkiye'de basım bana çok mantıklı gelmiyor. 1 Numara bunu önce Batman'de birer sayı ardından X-men, Superman, Batman ve Spider man'de 2'şer sayı şeklinde denedi. Sonuç ortada. ABD'nde 22 sayfalık bir fasikülün içindeki reklamlar bile olaya maddi destek katmakta. Bizde bu olmadığı için fasikülün yaşaması zor.
  Bu arada Fatih'in ince göndermesi olayı çok iyi özetliyor bence.
  Sevgiler

[kalidor]

Galiba Türkiye'de ABD standartlarında fasikülleri en uzun soluklu 50+1'lik Lal Conan serilerinde gördük. Sonra hepimizin bildiği ve bugün tanesi 10 TL'den satılan TPB olarak yayınlandı. Bu arada düşününce 60/51=1.18 TL.    1$ for #1 bile değil.