Çizgi Romanlarda Eser Sahiplerinin Hakları

[xmenac]

Merhabalar,

Bugün aklıma bir konu takıldı, internette biraz araştırdıktan sonra forumda da böyle bir konu açmaya karar verdim. Belki daha önce merak edenler, araştıranlar ve bulduklarını paylaşmak isteyenler olur diye düşündüm.

Bildiğiniz gibi bir eserin sahibinin hakları, "eser sahibi yaşadığı sürece ve ölümünden itibaren 70 yıl" olarak belirlenmiş. Süreyle igili kaynak, buradaki adreste mevcut: http://www.telifhaklari.gov.tr/ana/sayfa.asp?id=408

Pek çok klasik edebiyat eseri bu sayede pek çok yayıncı tarafından yayınlanabiliyor. Üstelik gayet uygun fiyatlarla bu kitapları satın alabiliyoruz. Benim merak ettiğim konu, acaba bu süreç çizgi romanlar için de aynı şekilde mi işliyor? Yayınevleri bu konuda acaba herhangi bir araştırma yapmış mıdır, yaptılarsa bizle paylaşabilir mi sormak istedim.

[köstebek]

Evet, aynı şekilde işliyor...
Bu arada çizeri ve yazarı öleli 70 yıl olmuş, sevdiğin,  basılmasını istediğin, ülkemizdeki ÇR okurlarının beğeneceğini düşündüğün bir ÇR var mı?

[Animvader]

Çizgiromanın Altın Çağı denilen periyodun 1938'te başladığını düşünürsek, aradan 77 yıl geçmiş.Yani o zaman çizgiroman yazan-çizenler ölse bile zor gözüküyor.Hele hele Stan Lee amcamızın 92 yaşında olduğunu düşünürsek (Maşallah!) daha çooook bekleriz.

Ayrıca çizgiroman olunca karakteri yaratan yazar-çizeri mi hesaba katacaz, yoksa herhangi bir sayıyı yazan-çizeni mi? Yine ayrıca o sayıyı balonlayanı, grafikeri, renklendireni de hesaba katacaz mı?

[xmenac]

Soruyu doğrudan size mi sorsam diye de düşünmüştüm yazmadan evvel sayın çizgiliköstebek.

Konuyu açarken bir göz attım açıkçası neler var diye fakat konu biraz daha spesifik anladığım kadarıyla. Örnek olarak ABD'de bu sürecin 95 yıl olduğunu belirten kaynaklar da var internette. Eserin ilk yayınlandığı ülkedeki süre mi, yoksa güncel olarak yayınlanacağı ülkedeki süre mi baz alınıyor bilmiyorum.

Dikkatimi çeken önemli bir konu da, hakları tüzel kişilerde olan eserler için de benzer bir süreç var. Hakları çizerinde ve yazarında olan yayınlardan ziyade bu yayınları yayınlamak daha kolay olarak yorumladım ben bu durumu. En azından yayın tarihinden sonra belirli bir süre geçmesi bekleniyor anladığım kadarıyla bu durumda. Seri olarak yayınlanan ve hakları tüzel kişilerde olan yayınlarda da, tüm seriyi olmasa da(yıl şartının sonraki sayılarda dolmamış olması nedeniyle) ilk bir kaç sayıyı bu şekilde yayınlamak mümkün olabiliyor sanki?

Çizgi roman külliyatını benden daha iyi bilen üyeler bu konuda güzel yayın önerileri getirecektir diye düşünüyorum.

[xmenac]

Ayrıca çizgiroman olunca karakteri yaratan yazar-çizeri mi hesaba katacaz, yoksa herhangi bir sayıyı yazan-çizeni mi? Yine ayrıca o sayıyı balonlayanı, grafikeri, renklendireni de hesaba katacaz mı?

Benim anladığım, bir eseri yayınlamak istediğinizde telif ücretini kime ödemeniz gerekiyorsa burada da o kişiyi hesaba katmanız gerekiyor. Yayın hakkı yazar ve çizerdeyse yukarıdaki mesajda belirtilen süre, yayın hakkı tüzel kişideyse eserin aleniyet tarihinden itibaren geçmesi gereken süre baz alınıyor. Balonlama, renklendirme gibi işlemler ile ilgili bilgi sahibi değilim ama kitaplarda da kapak tasarımı, dizgi gibi pek çok işlem olduğunu hesaba katarsak bu süreçle ilgili herhangi bir değişikliğe sebep olmuyorlardır diye düşünüyorum.

Tabi basılacak yayının grafikleri nasıl temin edilir, dijital malzeme bulmak ne kadar mümkün olur bilemiyorum. 

Aşağıdaki kaynaklarda da konunun farklı yönleriyle ilgili bilgiler mevcut fakat resmi kaynak değiller tabi:
http://en.wikipedia.org/wiki/Copyright_term
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries'_copyright_lengths
http://weeklycomicbookreview.com/2010/12/01/copyright-issues-in-comic-books-the-basics/

[alan ford]

  Bu yıl patlayan Küçük Prens salgınının , ki iyi bir salgın, müsebbibi de bu kural . 2016'da Alex Raymond külliyatı basılabilir demek oluyor. O zamana kadar kimsenin basacağı yok

[Animvader]

Benim anladığım, bir eseri yayınlamak istediğinizde telif ücretini kime ödemeniz gerekiyorsa burada da o kişiyi hesaba katmanız gerekiyor. Yayın hakkı yazar ve çizerdeyse yukarıdaki mesajda belirtilen süre, yayın hakkı tüzel kişideyse eserin aleniyet tarihinden itibaren geçmesi gereken süre baz alınıyor. Balonlama, renklendirme gibi işlemler ile ilgili bilgi sahibi değilim ama kitaplarda da kapak tasarımı, dizgi gibi pek çok işlem olduğunu hesaba katarsak bu süreçle ilgili herhangi bir değişikliğe sebep olmuyorlardır diye düşünüyorum.

Konu hakkında internette biraz okuma yaptım.Amerikada 1998 yılında yapılan son düzenlemeyle ya yazarın ölümünden 70 yıl sonra, ya da yayın hakları şirketlerde olan yayınlar için yayımından 95 yıl ya da ilk yaratılmasından 120 yıl sonra olarak düzenlenmiş.Yani atıyorum 1938'de çıkan bir çizgiromanı 2033'de okuyabilecez eğer hakları şirketteyse.

Tabii bu sadece o sayı için geçerli.Karakterin tamamen public domain'e geçmesi söz konusu değil, yalnız o sayı.

Telif hakkının kimde olduğuysa yayımcı ve yazar-çizer kadrosu arasındaki anlaşmayla alakalıymış.Mesela bir Iron Man sayısını Marvel o yazar-çizer kadrosunu kiralayarak yaptırıyor.O sayının telif hakkı Marvel'da oluyor ve 95 yıl geçmesi gerekiyor.Ama mesela Walking Dead'de olduğu gibi yazar ve çizer telif hakkına sahip olup, film-dizi projelerinde olduğu gibi bu hakkı pazarlayabiliyor.Romanlardan farklı olarak yapılan anlaşmaya göre baloncu, renklendirici de telif hakkına sahip olabilir.Tabii genelde onlar da "work-for-hire" oldukları için telif hakkı sahibi olmuyorlar.

Final olarak http://comicbookplus.com/?cid=1507 bu sitede public domain'e geçmiş, telif hakkı kalmamış çizgi roman örneklerini görebiliriz.

[kalidor]

Mesela Dark Horse Comics'in genel olarak yayın hakları yazara, çizere (Hellboy, Lone Wolf vb) veya bir şirkete (Conan Properties Inc gibi) ait çizgiromanları yayınladığını biliyorum. Star Wars'ın haklarını Lucas'dan Marvel alınca, Dark Horse bir amiral gemisini kaybetti mesela.

[xmenac]

Animvader'ın verdiği linkte Blue Beetle ve Captain Marvel da varmış. Özellikle Captain Marvel'ın epey popüler olduğu bir dönem. Berk Uralcan'ın blogunda güzel bir yazı vardı bu karakterin tarihi ile ilgili.

Dönemin çizim tekniği ve senaryolar, şu an okuyuculara ne kadar hitap eder bilemiyorum tabi.