Tengiz

[haysat]

10 Mart 1978/10 nolu Tercüman Çocuk dergisi, Gürbüz Azak'ın Mete Han konulu kapağı ile yayınlandığında, Şahap Ayhan'ın yıllar sürecek Tengiz klasiği de başlamış oldu. Yaratıcısı ve çizeri olan Şahap Ayhan, uzun yıllar boyunca Tercüman Çocuk Dergisi'nin sayfalarını süsleyecek bu çizgi romanı belki de müstakil bir kahraman olarak düşünmemiş olacak ki, 23 Haziran 1978 Tarihli 25. sayıya kadar Mete Han (Notun) olarak yazıp çizmiştir. İhtimal odur ki, asıl yapmak istediği, Türk tarihinde önemli bir yere sahip olan bu destanı işlemek ve küçük okuyuculara resimli roman formatında sunmaktır. Mete Han çizgi romanı konusunu, Türk destanı Mete Han'dan (Notun) almış ve ilerleyen sayılarda Şahap Ayhan, yine adı geçen destandaki Mete Han'ın çocuklarından Deniz'in öyküsünü Tengiz Han adıyla adapte ederek çizmeye devam etmiştir. Hikayenin götürdüğü yerde Tengiz Han destan hikayesi olmaktan çıkmış ve Tengiz olarak yoluna devam etmiştir. Yaşadığı olağan ve olağandışı maceralarda zaman zaman Türk Tarihindeki yerine dönmüş olmasına karşın, hikayelerinin çoğunluğunu alabildiğine özgürce yaşamıştır.

1978 tarih ve 10 nolu Tercüman Çocuk dergisinde başlayan hikaye, bir destanı anlatmak üzere ele alınmış olmasına karşın, aynı yıl yayınlanan 32. sayıda Tengiz'in bir çocuk olarak göründüğü sayfalardan itibaren şekil değiştirmiş, belirli bir kahramanı olan çizgi romana dönüşmüştür. Aslında Tengiz Han başlığı daha önce, 25. sayıda konulmuş olup, hikayenin ilerleyeceği noktanın çerçevesi o zamandan belirmeye başlamıştır. "Tengiz Kızıl Deve Karşı" macerasında çizgi romanın adı "Tengiz"e dönüşmüştür.

Söz konusu destanda Mete Han'ın üç oğlu olur ki bunların isimleri Gök, Dağ ve Deniz'dir. İşte buradaki "Deniz", bizim çizgi kahramanımız "Tengiz" olacaktır. Alındığı kaynak "Oğuz Kağan Destanı" olup, destanın aslında geçen bir diğer üç oğuldan (Gün, Ay, Yıldız) bahsedilmez hikayede.

İlk maceradaki destansı anlatımın peşinden gelen "Buzlar Ülkesinde" isimli ikinci macera, yine Tengiz Han üst başlığıyla başlar. Çıktığı macera dolu yolculukta tanımadığı babası ile de karşılaşan Tengiz, onunla vuruşur ama bu bir çizgi romanda gerçekleşiyor olsa dahi, Türk ananelerine karşı koyamaz, babasına yenilmekten kurtulamaz.

Tengiz'in hikayesi şöyle başlar; Türk ulusuna zarar vermek isteyen dış güçler Tengiz ve kardeşlerini kaçırmak isterler. Tengiz henüz çocuk yaşta olmasına rağmen onlara karşı koyar, başarılı olur ve ilk kahramanlığını yapar. Lakin kardeşlerinin kaçırılmasına engel olamaz. Delikanlılık yolunda hızla ilerleyerek ata binmeyi, kılıç kullanmayı, ok atmayı çabucak öğrenir, kısa sürede de ustalaşır. Çok genç olmasına rağmen, maceradan maceraya atılabilecek iyi bir savaşçıdır artık.

Tengiz, ok atmayı, ata binmeyi, kılıç kullanmayı çok iyi bilmesine rağmen, diğer tarihi/kılıçlı kahramanların aksine yaya dolaşan, çıplak elle dövüşen bir karakterdir. En sıkışık anlarında bile espri yapabilmesi, okuyucuda, kahramanın başına bir felaket gelmeyeceği, gelse bile kolaylıkla kurtulabileceği izlenimini oluşturur. Alabildiğine saf ve temiz ama aptal değildir Tengiz. Daima akıllı ve uyanıktır. Gayrıciddi olmadığı gibi, kasıntı bir kahraman da değildir.

Hikayelerinin çoğunda abartılı, masalsı ögeler yer almaktadır. Bu ögelerin toplamında yok yoktur. Romalılar, Hintliler, büyücüler, drakulalar, Çinliler, Mısır Firavunları, aslanlar, timsahlar bir toplu gösterim sunarlar. Ormanlar Kralı, Kavgalar Ülkesi Kralı gibi aslında var olmayan krallar peydahlanır. Konular masalsı olunca, Tengiz'in yapabildikleri de bu masalsılığa paralel olarak neredeyse sınırsızdır. Yüzdüğü timsah derisinin içine girerek diğer timsahların arasında tanınmadan dolaşabilmiştir. "Firavunlar Ülkesi" macerasında çıplak elleriyle panteri dövebilen Tengiz, "Yabaniler Arasında" isimli macerada da gorillerle dövüşmekten çekinmez. İnsanüstü özelliklerinin yanısıra, "Esrarengiz Şeyler" macerasında zaman yolculuğu yapabilmeyi de başarmış, M.Ö. 3. Asırdan M.S. 1983 Yılına gelerek teknoloji konusundaki eksiklerini de tamamlamıştır. Bu macerada uçan daire ile Gebze üzerlerinde uçmuş, kendi çağına döndüğünde ise yanında götürdüğü ateşli silahı düşmanlarına karşı ustalıkla kullanmıştır.

Son serüvenlerinden "Bilge Tonyukuk"ta Oğuz Türkleri'nin de yer aldığı destansı anlatıma tekrar dönülmüştür. Büyüyüp yetişkin olması, yaşadığı toplam maceraların yarısından daha daha fazlasını geride bırakmış olduğu "Firavunlar Ülkesi"nde gerçekleşir.

1982 sonuna doğru dergideki yeri 3 sayfaya düşen Tengiz, 1983 sonlarında tekrar 4 sayfaya çıkmıştır. 5 Temmuz 1985/27. sayıda siyah beyaz yayınlanmaya başlamış, 1987 yılını tekrar renkli geçirmiştir. 5 Haziran 1986'da Tercüman Çocuk Dergisi yayınına ara verdiğini duyurmuş ve 1986/23 (Gazete ilavesi 13, Genel Sayı 477) numaralı ve sonuncu sayısında Tengiz'in sürmekte olan "Uyanış" macerası toplam 8 sayfa yayınlanarak yarım kalmaktan kurtarılıp tamamlanmıştır.



Tercüman Çocuk Dergisi'nin haricinde başka bir yerde yayınlanmamış olan Tengiz'in albüm veya müstakil dergileri de basılmamıştır. Toplam 8 yıl süren yayını boyunca Tercüman Çocuk'tan izleyebildiğimiz maceraları sırasıyla şunlardır;

Mete Han (Tengiz Han)
Buzlar Ülkesinde
Uğursuz Ada
Boz Aygır
Kutsal Kılıç
Tengiz Kızıl Deve Karşı
Kavgalar Ülkesi
İlk Drakula
Ölüm Yarışları
Kartal Adamlar
Krallık Savaşı
Ormanların Korkusu
Firavunlar Ülkesi
Firavunlar Ülkesi 2 (Vahşi Oymak)
Yabaniler Arasında
Ölüme Karşı
Arslan Pençesinde
Esrarengiz Şeyler (Korkunç Şeyler)
Esrarengiz Şeyler 2 (Şeytan Tuzakları)
Bilge Tonyukuk
Uyanış



Tengiz'de çizgiler, hikayelerde anlatılmak istenilenleri vermeye yönelik ve yeterlidir. Şahap Ayhan tarzına has rahat çizimler ve siyah beyaz dengesi tüm maceralarında rahatlıkla hissedilir. Hatta Alex Raymond/Flash Gordon bağlantısına rağmen.

Günün birinde bu güzide kahramanımızın maceralarının da yayınlandığı albümleri görebilmek dileği ile...

[ferzan]

    Tengiz'i hiç okuma fırsatım olmadı ama Anadolu Üniversitesi kütüphanesinin gazete arşivinde bazı tefrikalarına rastladığımı iyi hatırlıyorum...Eski Tercüman gazetelerindeydi sanırım,yanlış hatırlıyor da olabilirim ama tefrika ediliş biçimi hala hafızamda...
    Gazetede yukarıdan aşağı uzunlamasına bir sütunda üç bantlık formatta,her bantta birbirine eşit ikişer kare ve her karenin altında altyazılı bant tefrikalara benzer nitelikte bir paragraf yer alıyordu...Konuşma balonu ya hiç yoktu,ya da minimumdaydı...Çok daha eski olmasına rağmen,Şahap Ayhan'ın yazı ağırlıklı gazete tefrikalarından bazılarına yetişmiş ve koleksiyonuna eklemiş biri olarak benim için oldukça çekici bir görünümdü...Çizgi romandan ziyade resimli romandı ama yukarıdaki örnekler çizgiroman sayfa formatına daha müsait...Bir ara bu güzel eseri daha detaylı incelemek için gazete arşivinde eskisi gibi akşam nöbetlerine başlamayı düşünüyorum...
    Zamanında yetişebilmiş olsaydım,muhtemelen bende de çok güzel etkisi ve anısı olabilirdi...Kıskanmıyor değilim...

[cyrano]

Konuşuldu mu bilmiyorum. Merakımı mazur görün.

Tengiz'i yayımlayan ya da yayımlayacak bir yayınevi var mı?

[V]

Rahmetli Şahap Ayhan'ın ailesinde orjinal sayfalar yok diye biliyorum.

Yayınlamak isteyen bir yayınevi çıkarsa dergilerden taramak zorunda.

[cyrano]

Bekle, geliyorum canciğer.

[haysat]

Tercüman Çocuk dergisinde yayınlandığı zamanlar da Türk okuyucusunun büyük keyif alarak okuduğu bir çizgi romandı "TENGİZ".

Usta çizer Şahap Ayhan tarafından yaratılan Tengiz, ilk kez Tercüman Çocuk dergisinin 1978 yılı Yaz aylarında çıkan sayılarında ortaya çıkmıştır. Tengiz, aynı dergide yayınlanan 'Uyanış' adlı macerasından da anlaşılacağı gibi Türklerin Çin entrikalarıyla birbirinden ayrıldıkları yıllarda ve sonra Kutluk Tiğin ile Bilge Tonyukuk tarafìndan yeniden birleştirildikleri MS 630-680 yıllarında geçen dönemlerde maceralar yaşamaktadır. Tüm çizgiroman kahramanları gibi Tengiz de iyi biridir. Gençtir, içki içmez, yalan konuşmaz, esprilidir, sözünü dudaktan gözünü budaktan sakınmaz, yiğittir ve alçakgönüllüdür. Ayrıca düşmanlarına karşı bile olabildiğince alicenaptır, yine de 'iyilikten maraz doğar' atasözünü de hiç unutmaz. Düştüğü zor durumlardan atletik yetenekleri ve zekası sayesinde kurtulmayı beceren Tengiz, aşikar bir şekilde -çizerinin de hayranlığından dolayı- Alex Raymond'ın şöhretli çizgiromanı Flash Gordon'dan sık sık esinlenmiştir. Öncülünün Mongo'da karşılaştığı cinsten Kartal Adamlar, Kertenkele ve Aslan Adamlar onun maceralarında da boy göstermiştir. Kız kardeşiyle birlikte buzlar diyarından fantastik alemlere, zaman yolculuğu yaparak geldiği günümüzden Drakula'yla karşılaştığı inanılmaz macerasına değin pek çok iklimde serüvene atılmıştır. Kız kardeşiyle birbirlerine takılma ve gizli bir yarıştaymışlar gibi hareket etmeleriyle başlıktaki mizah unsuru devreye sokulur. Ayrıca Tengiz de tıpkı Örümcek-Adam gibi düşmanıyla yaptığı en ölümcül dövüşün ortasında bile espri ve rakibini alaya alan konuşmalar yapmaktan geri kalmaz. En uzun macerasında bir zaman atlaması yaşayarak günümüze gelen Tengiz, burada devletin gizli olarak yürüttüğü bir UFO projesine katılmıştır... Şahap Ayhan'ın kendine has çizimi, kompozisyon tekniği üzerine kuruludur. Onun için çizginin kalitesinden daha önemli olan karakterlerin karelerde yerli yerinde durmasıdır. Bütün maceralarını Tercüman Çocuk dergisinde yaşayan Tengiz, son olarak derginin 5 Haziran 1986 tarihli 477. ve son sayısında 'Uyanış' adlı öyküsüyle gözükmüş, ardından yayını sona eren dergiyle birlikte çizgiroman tarihinin tozlu sayfalarında kaybolup gitmiştir.





Ve Tengiz efsanesinin doğuşu.. Tarih 10 Mart 1978, sayı 10... Tercüman Çocuk dergisi, Gürbüz Azak'ın Mete Han konulu kapağı ile yayınlandığında, Şahap Ayhan'ın yıllar sürecek Tengiz klasiği de başlamış oldu. Yaratıcısı ve çizeri olan Şahap Ayhan, uzun yıllar boyunca Tercüman Çocuk Dergisi'nin sayfalarını süsleyecek bu çizgi romanı belki de müstakil bir kahraman olarak düşünmemiş olacak ki, 23 Haziran 1978 Tarihli 25. sayıya kadar Mete Han (Notun) olarak yazıp çizmiştir. (SAYFA 1)

[haysat]

23 Mayıs 1980 tarihli 21. sayıda yer alan "Kavgalar Ülkesi" adlı maceraya ait bir sayfalar..

[haysat]

5 Haziran 1981 tarihli 23. sayıda yer alan "Krallık Savaşı" adlı maceradan bir sayfa..



28 Ağustos 1981 tarihli 35. sayıda yer alan "Ormanların Korkusu" adlı maceradan bir sayfa..

[haysat]

Tengiz'in "İlk Drakula" macerasının ilk sayfası..

[yunusmeyra]

harika Ali  çocukluğumuzun kahramanlarından Tengiz ve usta Şahap Ayhan ve dahi tercüman çocuk dergisi hakkında o kadar çok şey var ki söylenecek... e-dergimizin yeni sayı hazırlıkları bitince buraya bol bol yazarım ben de, ellerine sağlık