1 Kasım Zagor Günü

[caretta]

Öyle olmalı Saki."Tuzaklar Ormanı".Orijinal 1.sayı.

[yunusmeyra]

Saki'nin örnek verdiği Zagor yayınında (eski Yugoslavya baskısı-1968) kullanılan kapak, İtalya'da çıkan "zenith gigante" serisinin 82.sayısına (zagor yayınlarının orijinal sıralamasında 31. sayı) aittir. İtalyan baskısının (Ocak -1968) kapağında görülen bölüm ismi: "guerra!", yani "savaş!"tır. Aynı kapağın ilginç bir özelliği de ülkemizde 1970 yılında yayınına başlanan zagor serisinde ilk fasikül ve ilk cilt kapağı olarak tekrar çizilmesi. Kapak ressamı Yücel (Köksal) yorumuyla kullanılmış; aynı yorumun tek renk çizimi de bir süre zagor fasikül yayınlarında ön kapak iç sayfasında görülmüştür. Kapağın ait olduğu macera ise bizde ilk defa tay yayınları fasikül serisinde 2, 3, 4, 5 no'lu fasiküller içinde yayımlanır; macera "darkwood katliâmı" adıyla başlar. Kapağı dolayısıyla bahsettiğimiz maceranın İtalyan okuyucu ile buluşması ise "zenith gigante" adlı yayın serisinden önce "collana lampo" adlı seridedir. Tek bir sayfasına bir adet "strip"in yani "bant" dediğimiz yatay tek sıra panel dizisinin basıldığı bir şekle sahiptir bu seri. "collana lampo"nun 18 ocak 1967 tarihinde yayına başlayan 4.serisinin ilk 7 sayısı bu macerayı oluşturur. İşte "zenith gigante" ismiyle tanınan serinin #81, #82, #83 kitapları, bu 7 strip sayısının bir sayfaya 3 bant gelecek şekilde bir araya getirildiği kitaplardır. Bu maceranın her bir strip sayısının başında ilan edilen bölüm isimleri şöyledir:

1 violenza a darkwood   
2 un barbaro duello   
3 I Lupi neri          
4 guerra!   
5 gli implacabili!   
6 l'ultimo assalto   
7 Il fuggiasco

Şimdi "collana lampo" dedik, "strip yayınları" dedik, "zenith gigante" dedik; kısaca bunlara dair de bir kaç şey söylemek gerekecek.

İtalya'da 1950 ve 1960'lı yıllarda "zenith", "zenith gigante" gibi adlarla bir kaç seri yayımlanır. Bu serilerin ortak özelliği çoğunlukla daha önce strip şeklinde yayımlanmış çizgi romanları, bir sayfasına üç bant dizilen kitaplar halinde yayımlamalarıdır. İçerikleri genel olarak western kahramanlarının maceralarıdır. Zagor , kitap şeklinde yayınına  "zenith gigante" diye bilinen serinin 52.sayısında, 15 Temmuz 1965'te başlar. Bu sayı sonraki yıllarda zagor yayınları için 1. orijinal sayı kabul edilecektir. Sayfa başına üç bant dizilmiş şekliyle, bugün alışık olduğumuz zagor kitaplarının da ilk örneğidir bu sayı.

İlk yıllarda Zagor'un kitap şeklindeki yayınlarında (zenith gigante), 15 haziran 1961'den itibaren strip sayılarında yayınlanan maceraların tekrarı yapılmakta, bir sayfaya 3 strip (bant) gelecek şekilde kitaplar basılmaktadır. Tekrarlanan maceralar bitip (1961-1970 arası strip yayınları) yeni maceralara sıra geldiğinde "zenith" diye bilinen numaralama devam eder. "Zenith gigante" sayı:52 olarak bilinen kitap aslında Zagor serisinin 1. kitabıdır(15 temmuz 1965). Zagor "zenith" numaraları ile orijinal sıra numaraları arasındaki 51 sayılık fark buradan gelir. "Zenith" diye bilinen numaralamadaki ilk 51 sayının aslında zagor dışındaki farklı kahramanlara ait bir karma yayını simgelediğini hatırda tutmakta fayda var.

[yunusmeyra]

Ancak caretta'nın da belirttiği gibi orijinal ilk zagor yayını 15 haziran 1961 tarihinde başlayan strip baskılarıdır.

1961 yılında strip dediğimiz şekilde, "collana lampo" seri ismiyle ve "50 lire"  fiyat etiketiyle yayına başlayan zagor, 1970 yılına kadar 4 farklı seri başlangıcı yaparak toplam 239 sayıda ( 1.seri: 38 sayı, 2.seri:38 sayı, 3.seri:69 sayı, 4.seri: 94 sayı) okuyucuya ulaşır. Her bir sayı arası ikişer haftadır ve seriler tarih olarak ara vermeden birbirlerini takip ederler.

Bahsi geçen bu serilerdeki her zagor sayısı farklı içeriklerle desteklenmiş yaklaşık 96 iç sayfaya sahiptir. Bu sayıların içinde ortalama 80 sayfa (80 strip) kadarı zagor maceralarına ayrılmıştır. Ayrıca "collana lampo" serisinin ilk sayıları çifter çifter ciltlenip yine strip formatında 35 sayılık bir tekrar serisi daha yayınlanır. "Raccoltine" veya "raccolta striscia" adıyla anılan bu tekrarlar önce 192 sayfa ve sonra 160 sayfadan oluşur; "120 lire" fiyatlarıyla 1962 ve 1965 yılları arasına tarihlenirler...

Konuya Zagor'un Yugoslavya'da yayımlanan ilk macerasını bahane ederek girmiş, zagor'un tay yayınlarından çıkan fasikül serisinde (1970), 2. fasikülde "darkwood katliâmı" adıyla başlayan macera 5. fasikülde bitiyor demiştik; aynı macera tay yayınları serilerinde bir kaç kez daha basılacaktır. Macerayı 2006 yılı eylül ayında, Lâl kitap etiketiyle yayımlanan "zagor- klasik maceralar dizisi"nin 10.cildinde, orijinal sıralamaya göre 30-31-32 no'lu kitaplar içinde okuruz.

Maceranın Türkçe bölüm isimleri (strip bölümleri) şöyledir:

1 darwood'da şiddet
2 vahşi düello
3 kara kurtlar
4 savaş
5 amansızlar
6 son saldırı
7 kaçak

Bizdeki yayında ve orijinal İtalyan yayınında kapakta görülen isimler ise "zenith gigante" serisinde her bir kitaba verilen genel isimlerdir: "av (la preda umana)", "savaş (guerra!)", "kaçak (il fuggiasco)" gibi...

Lâl Kitap güzel bir uygulama ile "klasik maceralar dizisi" içinde her cildin ilk kapak sayfası arkasında orijinal maceranın veya macerayı oluşturan striplerin isimlerini de verir. İtalya'daki yayın sırasına ve sayfa sayısına uygun bu baskılarda da görüleceği üzere Zagor'un 1961-1970 arası 239 sayılık strip yayınındaki maceralar ilk 68 sayılık kitap yayınına karşılık gelir. Lâl'in 2008 yılı şubat ayında yayınladığı klasik maceralar dizisinin 19. cildindeki 4. kitap (#68) strip yayınlarının görüldüğü son sayıdır; "l'ultimo volo"(altın hırsı) son strip bölümüdür. Sonraki zagor kitaplarında sayfa aralarında panel içlerine yazılı strip bölümlerinin adlarına rastlanmaz. Artık her bir kitabın kapağından duyurulan macera isimleri, o kitabın giriş ilk bandına da yazılacak ve dolayısıyla ilgili kitabın ismi,  macera adı olarak kabul edilecektir. dikkatli koleksiyoner ve okurlar bu 68 sayılık yayının içinde strip dönemi(1961-1970) listelerinde yer almayan bazı maceraların, kitap formatı halinde yayınlanan tekrarlar arasında(1965-1971) ilk defa yayınlanmış olduğunu ayrıca not edeceklerdir.

küçük bir not: #69'dan itibaren yayınlanan bazı zagor maceralarında ana macera adı yanında, aynı kitap içinde kullanılan "bölüm adları" olarak bazı başlıklar yer alır. Fakat bunları strip bölüm adlarıyla karıştırmamak gerekir; ilgili sayfaların en üstünde sayfa boşluğuna yazılmaktadırlar(#69 öncesi sayılarda da bazı "Donatelli" çizimi maceralarda rastladığımız bir uygulama) konuyla ilgili bir örnek altta

[yunusmeyra]

Aşağıdaki görselde, sıkça konuştuğumuz maceranın ("darkwood'da şiddet") farklı yayınlardaki giriş sayfalarından örnekler aldım. İtalyan yayınına uygun sayfalar Lâl Kitap baskılarında olanlardır. Zagor'un 1968 Yugoslavya baskısı ve 1970 Türkiye baskılarındaki bant dizilişleri orijinal İtalyan kitap baskısından farklıdır. Fakat ilgi çekici olan son ikisindeki orijinalden farklı olan anlatım kutularındaki benzerliktir. Ancak Yugoslav ve Türk baskıları ilerleyen sayfalarda farklı bant düzenlemeleri yaparak birbirlerinden de farklılaşırlar. Kendi yayın biçimlerine (değişen fasikül ve kitap sayfa sayıları gibi) uydurmak için düzenlemeler yapmışlardır.

[yunusmeyra]

Caretta'nın belirttiği başka bir konu 15 haziran 1961'de başlayan strip serisinin, dolayısıyla zagor'un "la foresta degli agguati" adlı bölümle başlayan ilk macerasının bizde yayınlanmasıdır.

Orijinale en uygun halinin Lâl Kitap tarafından basılanı olduğunu söylememize gerek yok sanırım; "tuzaklar ormanı" adlı ilk bölüm ismiyle başlar macera. "Klasik maceralar dizisi" cilt-1 içinde, 1. ve 2. kitaplarda yayınlanır(mart 2005). Daha önce ise Tay yayınları fasikül serisinde, 172. ve 176. fasiküller arasında (eylül-ekim 1973) yayınlanan maceranın ilk bölümü "ormanda tuzak" adını almıştır. Tay yayınları ilerleyen baskılarda fasikül sayfa sayılarına uygun hale getirmek için fasikül başlangıç ve sonlarına bantlar ekleyip bazı değişiklikler yapar. Buna rağmen zagor'un orjinal "zenith gigante #52"deki haline uygun sayfalarla bize ulaşır macera (özellikle giriş sayfasındaki bant düzeni bize böyle söylemektedir).

Ancak bir başka ilginç ve önemli olay, bizde zagor yayınının başlangıç tarihinin daha eski olmasıdır; Ceylan Yayınlarına ait olan ilk zagor yayını 1962 yılında başlamış 1963 yılında 30. fasikül ile sonlanmıştır (aslı 32 fasikül diyenlerin ve son iki fasikülü kapaksız son bir cilde eklendi diyenlerin koleksiyonlarını görmediğim için "30 fasikül" bilgisini kullandım). Zagor'un bahsettiğimiz ilk macerası Ceylan yayınları serisinin de ilk macerasıdır ve sanırım 5. fasiküle kadar sürmüştür. Bu 30 fasiküllük(!) yayın aslında İtalya'daki ilk seri olan ve 38 sayı süren strip yayınını ("collana lampo" serie-I) neredeyse tamamen kapsamaktadır; son strip sayısına ("La vendetta di Zagor") ait bir bölüm yarım kalmıştır. Ancak Ceylan yayınları zagor'un bizdeki yayınının en önemli yanı İtalya'daki kitap şeklinde yayından (zenith gigante #52, 1965) üç yıl önce bir sayfaya üç bant (strip) gelecek şekilde hazırlanıp, basılmasıdır.

not: Saki, eski Yugoslav yayınlarını daha iyi bilecektir, bizde de çok popüler olmuş pek çok fumetti kahramanının, serisinin ve tabii zagor maceralarının da basıldığı 2 seriden bahsediliyor Balkan çizgi roman forumlarında: "lunov magnus strip"  ve "zlatna serija". Sanırım bunlar italyan "zenith" ve "zenith gigante" yayınlarını örnek alan şekilde ve içeriklerde yayınlar yapmışlar...

[hanac]

Yunusmeyra sahalara (foruma) bomba gibi dönmüş.

Gerçekten büyük emek harcadığı belli olan bu yazılar için teşekkürler.

[yunusmeyra]

Yunusmeyra sahalara (foruma) bomba gibi dönmüş.

Gerçekten büyük emek harcadığı belli olan bu yazılar için teşekkürler.

meraklılar, koleksiyonerler ve zagor sevdalıları yazılanları değerlendirecek, hatalarımıza eksiklerimize dikkat çekeceklerdir 

[yunusmeyra]

Tarkan Zlatna Seriya (Altın Seri) denen edisyonun sol tarafında yukardan aşağıya doğru bir sarı band var, ona burda "nefes kesen sarı band" derler. Bunun da nedeni tabiki nostaljidir...

vayyy  işte zagor sevgisi!