Çizgi Romanda Kötü Çeviri

[TKnKT]

Can Yücel'in herkesçe bilinen sözünü çok severim "çeviri kadın gibidir sadik olursa güzel olmaz, güzel olursa sadik olmaz" der...

    Ne zor geçti şu iki gün cevap yazmayı beklerken bir bilseniz... Şakası bir yana pek taze değil ama arşivcilikte yerini bulmuş bir tartışmadır kendisi. Hemen buraya da ekliyorum.

"Çeviri kadın gibidir,  güzeli sadık olmaz, sadığı güzel diye bir atasözü var. Çoğu atalar gibi, o Rus atası da yanılmış. Çeviri kadın gibidir,  doğru. Doğru ama güzeli sadık olur onun da."

Alıntılarınızın iyi niyetinizi ya da takdirinizi gölgelemesini istemem. Ne çeviriler "kadın" gibidir, ne de güzel çeviriler "adam gibi çeviri"dir. 

Teşekkür ederim, ama sizin gibi düşünmüyorum...
Bu alıntı, Beat Kuşağı şairlerinden Lawrens Ferlinghetti'nin Paris Üniversitesindeki tez savunmasındandır;
" Bir çeviri hatasını, çevirinin kadın gibi olduğunu; sadık olduğunda güzel olmadığını, güzel olduğunda sadık olmadığını söyleyerek savundum." der.
  (Alıntı, Kitap-lık Dergisinin 139. Sayısından).
  Profesyonel çevirmenler tarafından beğenilen bu söze, yazının giriş kısminda yer vermek benim takdirimdi... 

Elbette düşüncelerinizi ve beğenilerinizi aktarmanız kadar doğal bir şey yok. Ancak kendi perspektifimi yansıtmak isterim yine de müsadenizle. Bazı söylemlerin, dönemleri dışına taşınmasının zaman zaman yersiz olacağı kanaatindeyim. Nitekim bahsettiğiniz Lawrence Ferlinghetti de 2014 yılında bu durumu şu şekilde ifade etmiştir.

Lawrence Ferlinghetti: Today I'd be murdered by women's lib. I was just quoting a famous French author, someone like Balzac, who said, "A translation is like a woman. When she is beautiful, she is not faithful. When she is faithful, she is not beautiful."

John Held, Jr: It's a great quote, and quite perceptive about the art of translation.

Lawrence Ferlinghetti: Well, I'd rather not noise that quote around these days. I'd be murdered by my fellow editors at City Lights.

John Held, Jr: Well, it helped break the ice for you during your thesis presentation.

Lawrence Ferlinghetti: It got a big laugh from the three professors, because they weren't used to any levity or wit.

Ref. (2004) SFAQ, issue 15,16,17,18.

      Konuyu bağlamından kopartmak gibi bir niyetim yok. Sadece daha ekstrem bir noktasından örneklendirmem isterim. Şöyle de düşünebiliriz, söylendiği dönemde kabul ve takdir görmüş 19. yy. ırkçı ve/veya homofobik söylemlerini örneğin günümüz neo-ırkçılarının kullanması ve gördüğü takdiri işaret etmesi gibi geliyor. Söyleminize engel teşkil edecek bir durum olmamakla birlikte, alıntınızın cinsiyetçi olduğu kanaatimi de kendi takdirim ile buradan ifade etmek isterim.

    Söz konusu durumun politik doğruculuk değil, toplumsal duyarlılık olduğunu da belirtip bir kenara çekiliyorum. Nitekim sadakatin de biyolojik bir olgu ile korelasyon gösteremeyeceği malumdur. Hadi velev ki bir şekil gösterdi "correlation is not causation" pankartını bir kenarda yazmaya başladığımı bildirmek isterim. Beni tetikleyen bir söz azizim, maruz görünüz böyle dolu dolu gelişimi.

[alan ford]

beat kuşağı şairinin sadakatten anladığıyla benim anladığım da bir değildir gibime geliyor

[Ali Murat]

Sanırım orjinal dili ingilizce olup Türkçe çevirisi yayınlanan satın aldığım en son ürün Ultimate Spider-Man falandı. Yılı hatırlamıyorum. Lise 1'de falan olabilirim. Tabii o zamanlar orjinal nüshalara ulaşmak şimdiki gibi kolay değil. Nişantaşı'nda Arka Bahçe'nin mağazası vardı ama anadolu yakasında oturduğum için o zamanlar, ve maddi imkanlar el vermediği için ayda yılda bir gidebiliyordum. Neden sonra İngilizce ciltlere fasiküllere internet vasıtasıyla ulaşılabileceğini keşfetmiştim. Sonrasında orjinal cilt/fasiküller ülkemizde muhtelif mağazalardan temin edilebilmeye başlandı. 13gezegen açıldı, abonelik yapabilir olduk. Sözün özü, orjinal dilinde okuyabildiğim çizgi romanı asla çeviri almam.

Çeviri ile ilgili sertliğin dozunu kaçırdığım yorumlarım bu forumda da vardır muhakkak. Yeniden yazmaya gerek yok. Çevirinin yanı sıra edisyonların orjinalleriyle kıyas bile kabul etmediği ürünler çıkarılıyor.

İngilizceyi lise 1 seviyesinde bilen herhangi bir okurun bunları çeviri almasına samimi olarak anlam veremiyorum. Daha ucuz desen (artık) o kadar da değil. Daha kaliteli edisyon desen bir gülme geliyor.  Kağıt/baskı/cilt kalitesini geçtim, boyunu küçültüyorlar bir kere. Ulaşamıyoruz desen artık günümüz dijatalleşen dünyasında söz konusu bile değil. İngilizceye orta düzeyde hâkim olup bunları satın alanların motivasyonunu samimi şekilde merak ediyorum. İngilizce bilmeyenlere lafım yok.

İtalyanca bilsem fumettiyi de Türkçe çeviri zinhar almazdım. Bir iki kere italyanca öğrenme girişimim başarısız oldu, ama bir şekilde öğreneceğim, o zaman elimdeki çeviri italyancaları da bir dakika beklemeksizin elden çıkarırım.