Türkiye'de Çizgi Roman Nereye Gidiyor?

[Bilal ceylan]

Ülkemizde 60 lardan 90 lara kadar müthiş bir dönem yaşayan çizgi roman,günümüzde neden bu kadar elden ayaktan düştü,ceylanın ve tay 'ın neredeyse hiç amerikan malı comics basmadan yakaladığı tirajı bu gün neredeyse herşeyi basan yayın evleri neden yakalıyamıyor?.2000 lı yıllardan sonra ne oldu da insanlar artık okumaz oldu?.

[TKnKT]

Vereceğim yanıtın eksikliklerini göz ardı etmenizi ya da tamamlamanızı rica edeceğim. Çünkü buradaki bir çok kişiye nazaran daha az bir bilgi birikimine sahip olduğum kanaatindeyim. Benim sunacağım savlardan bir tanesi teknolojik cihaz kullanımına bağlı dikkat dağınıklığı.

2000 öncesi döneme ait eserlerin bağlayıcılığı konusunda burada birçok kişi söz sahibi olabilir. Uzaktan bakarak bir şeyler söylemem doğru olmaz. Ancak 2000'ler sonrası döneme geldiğimizde ben teknolojik cihazların yayılımına bağlıyorum bu durumu. Gözlemlediğim kadarıyla yetişkinlik hayatında bir bireyin çizgi roman (ya da konuyu yakın kavramlar üzerinden de yayarsak; grafik roman, çizgili roman vb.) üzerine sıfırdan başlaması genellikle az rastlanır bir şey oluyor. Buna karşın çocuk yaşta başlayan çizgi roman tüketim eğilimi geç yetişkinlik dönemine kadar tutkusu bir nebze azalsa da coşkun bir şekilde devam ediyor.

Günümüze gelecek olursak. Biliyorsunuz ve farkındasınız genç bireyler artık parlak ekran bağımlılığına sahipler. Ekran sürekli değişen kareler, hızlı etkileşim imkanları bu bireylerin çizgi roman (hatta kitap) gibi odaklanılarak tüketilen bir şeye yönelmemesine sebep olduğu kanaatindeyim.  Geçmiş zamanlarda siz silahınızla ekrandaki sanal varlıkları öldüremiyorken, tutkunu olduğunuz çizgi kahraman bunu yaparken siz de hevesle bunu okuyordunuz. Şimdi bırakın kağıttan bir materyali eline almayı insanlar elektronik cihazlarından kopamıyor. Bunun karşı argümanı dijital tüketim evet, lakin bunu yapan da zaten hali hazırda kağıt formatından aşina olanlar oluyor. İki tuş ötede interaktif şeyler yer alıyorken bir kişiye oturup bir e-kitaba alıştırmak pek kolay olmayacaktır.

Bu durumu ben artık biraz kabullenilmesi gereken bir olgu olarak düşünüyorum. Çizgi roman ölmeyecek bundan eminim (ya da inanmak istiyorum). Ama bir miktar daha azalarak niş bir kitleye hitap edebileceği kanaatindeyim.

Elbette bu bir sebep-sonuç ilişkisi kurulamayacak kadar geniş bir konu. Ben en büyük etkenin bu olduğunu düşünüyorum. Ancak dediğim gibi kesinlikle daha detaylı konuyu ele alabilecek kişiler mevcuttur. 

[memospinoz]

Soru: Türkiye'de çizgi roman nereye gidiyor?
Cevap: Satılacaklar dükkanlara ve depolara, satılanlar evlerde raflara.

[xmenac]

Bu başlık 2005-2010 arasında açılmış olsa üzerinde konuşacak çok konu olurdu, zira o dönem comics yok gibi bir şeydi. Şimdilerde ise hem ekol çeşidi olarak hem de baskı adedi olarak epey bolluk var. Fumetti sayıca çok azaldı ama zaten 2020'ye kadar devam etmesi bile başarıydı bence.

40-50 yıl önceki satış miktarlarına ulaşılamıyor olabilir. Fakat fiyat burada çok belirleyici bir faktör, günümüzdeki edisyonlar haliyle daha maliyetli oluyor ve bu da fiyata yansıyor. Bu forumda pek çok örneği olmuştur, çeviri, grafik işçiliği ve kullanılan kağıt türü dahi okurun dikkat ettiği kriterler. Alternatif ilgi alanlarının türemesi de bir diğer husus. Eskiden kitap okumak ve sinemaya gitmek başlıca kültür aktiviteleriydi. Şimdilerde çizgi roman karakterlerinin yer aldığı diziler ve video oyunları gibi alternatifler de mevcut.

[Bilal ceylan]

Bu gün çizgi roman denince gençlerin aklına manga geliyor ,satışta ve çeşitlilikte ıtalyanları çoktan geride bırakmış durumdalar,italyanların manga karşısındaki düşü şü biraz da fiyat farkı ile açıklanabilir ama ben italyanlardan sonra comics de okuyup ilgi alanlarımı genişletirken günümüzdeki okur neden aynı şeyi yapmıyor.?

[Kauss]

Bu gün çizgi roman denince gençlerin aklına manga geliyor ,satışta ve çeşitlilikte ıtalyanları çoktan geride bırakmış durumdalar,italyanların manga karşısındaki düşü şü biraz da fiyat farkı ile açıklanabilir ama ben italyanlardan sonra comics de okuyup ilgi alanlarımı genişletirken günümüzdeki okur neden aynı şeyi yapmıyor.?

Gerek çizgi roman gerekse manga okuyan biriyim. Açıkcası uzun süredir mangalardan biraz koptum. Ara ara Dylan Dog ve Nathan Never'a yeltenmeye düşünsemde, yayınlanmış sayılar ve okuma sıraları vb. göz korkutuyor. Eminim benim durumumda olan arkadaşlarımda mevcuttur 

[memospinoz]

Evet, fumettilerin uzun sürmesi, birçok yan serisi olması, birden fazla yayıncıdan çıkması dolayısıyla takibinin zorlaşması, bazı sayılarının hiç bulunamaması veya karaborsaya düşmesi nedeniyle uzak durulması durumu benim için de geçerli. Ha bir de fumettiye geç başlanması nedeniyle alınacak çizgi romanların çok fazla birikmesi ve hepsini alabilmek için küçük çaplı bir banka kredisi gerekmesi de cabası.
Tabii ki bu sadece baştan hepsini okumak isteyenler veya set yapma takıntısı olanlar için bir problem olabilir. Hikaye bazlı okuyanlar için ve/veya eline geçeni okuyup gerisini aramayan veya en azından bunu kendine dert etmeyenler için (keşke ben de bu son grupta olsaydım) problem teşkil etmiyor bu durum.

[alan ford]

 Burada önyargılar giriyor bence devreye, açıkçası ben şimdiki kadar çeşitliliğin olduğu bir zaman bilmiyorum. Satışları bir kenara koyalım, onun sebebleri çeşitli, giderek fakirleşmemizden, ilgi alanlarımızın dağılmasına bir dolu sebep sayılabilir. Baobab, Flaneur gibi butik yayınevlerinden, Lal, Gerekli gibi belirli ekollere yaslananlara, Çizgİ düşler ve marmara gibi bağımsızlar ve seriler arasında denge kurmaya çalışanlara, YKY, İletişim gibi en büyük yayınevlerine hemen herkes çizgi roman işine bulaşmış durumda. Aylık çıkan çizgi romanları takip etmek neredeyse imkansız durumda. Yerli üretimler az evet ama hep azdı zaten. Edisyonlar hâlâ sıkıntılı ama maceranın orijinal ismini ve çevirmeni dahi bilmediğimiz 70-80'ler zamanından çok daha iyi durumda bence. Enseyi karartmaya gerek yok yani, iyiye gidiyor

[hanac]

Başlığı "Çizgi Roman Piyasası" içine taşıdım.

[Mrtekin]

Tam da şuraya gidiyor:-)

Daha önce piyasa ile ilgili yazdığım bir mesajı aşağıya taşıdım. Burada 10 senelik gelişmeyi rahatlıkla takip edebiliriz. Herşeye rağmen, bu seneyi de, yine; 2014 senesi verisi ile (303-373 kitap arası) kapatırız diye düşünüyorum. Bu sene çıkan fasikül ağırlığı da (%16-19 bandını) aşar mı göreceğiz. Aşacak gibi bir hava var:-)

Bizim okuyucu olarak dikkat etmemiz gereken şey ise, alım gücümüz. Yani çrye ayırdığınız bütçe senelere sari oynamış mı? Ya da sabit bütçeniz varsa, aynı bütçeye artık ne kadar kitap alabiliyorsunuz? İşte burada işler çok daha dramatik bence:-) Getirilen Kdv muafiyeti bile fiyatların yukarı gitmesini durduramadı.

Keza, çizgi roman dükkanları açısından da duruma bakmak gerekirse; son 4 senede İzmir'de 2 tane çizgi roman dükkanı (Baykuş Kitap ve Uçan Ada) kepenk indirdi. İstanbul özelinde, aynı zamanda yayıncı olan Büyülü, uzun zamandır çizgi roman yayımlamıyor. Yayımcı olmayan (Paralelevren, Arkabahçenin İzmir ve Ankara şubeleri vd) çizgi roman dükkanları da, büyük ihtimalle "İngilizce abonelik" sistemi üzerinden hayatlarını idame ettirmeye çalışıyorlar.

Yani sektörün her halkası, yayımcı, dükkan, okuyucu, ciddi ekonomik zorluklar içerisinde hayata devam ediyor...Sisteme Korona vasıtası ile yeni okur girdiğini de düşünüyorum ama bu giriş, ekonomik konjonktürde kalıcı olur mu, bunu da göreceğiz...

Bu arada, "Ocak 2020 çıkan yayınlar" verileri uçmuş..

Eski mesajım;

"Yayımcılarımızın son 9 senelik performansı aşağıdaki gibi;

Kötü haber; yani şöyle bir gerçek var; 2018 ve 2019'da yıllarında en az 60 tane fasikül çıktığını düşünürsek: (yani totalin %16-19 bantlarında) aslında çıkan kitap sayısında; 2014 yılına kadar geriliyoruz. (Toplam sayfa sayısını bilmeden söylüyorum.)

İyi haber; sektör (eğer buna bir sektör diyebilirsek tabi; sektörcük desek daha doğru.) 2000 yılında, 200 kitapla seneyi kapatmış. Ki, 2000 yılında; fumetti ağırlığı son senelere göre çok daha fazladır. Yani son senelerde; ciddi bir portföy çeşitlenmesi olması bence güzel bir gelişme. Ezcümle; çeşitlilik güzel birşey; eğer paran varsa:-))

Ümitvar olmaktan başka elimizden birşey gelmiyor. Umarım yayıncı tarafında fire vermeden yola devam ederiz. Hayırlısı...

2020: Ekonomik Kriz: (Korona):
2019:Ekonomik kriz:363 (2014'e dönüş.)
2018;Ekonomik kriz:427 (bir önceki sene ile aynı.)
2017: 427 Kitap % 4,4 büyüme(ALTIN Sene)
2016: 410 Kitap %8,5 büyüme
2015; 373
2014: 303
2013: 294
2012: 233
2011: 213
2010: 200"

[Mrtekin]

Güncel bir not daha ekleyim;

Doğru sayabildi isem, 2020 yılında şu ana kadar:194 adet kitap basılmış. Bunun 22 tanesi fasikül. (Fasikül olarak Marmara, Gerekli ve Jbc'nin fasikül formatını baz aldım. Lal'i saymadım.)

Özellikle Covid-19'dan sonra ciddi bir yavaşlama sözkonusu. Son 4 ayda basılan kitap sayısı düşmüş, fasikül yayınları ise artmış.

Bundan sonraki aylarda da (son 4 ayın ortalaması ile sürdürürsek) seneyi yaklaşık 294 kitapla kapatıyoruz. Yani en kötü durumda 2012, en iyi durumda 2013 senesine geri dönmüş olacağız. İstanbul fuarında çıkan kitaplar ile sanki, 2013 senesi olur gibi...

2017 senesi (altın sene) ile kıyaslarsak durum çok da iç açıcı değil maalesef. En az; %30 oranında piyasa kan kaybetmiş.

Fiyatlar artmış, anca internet indirimleri ile "ulaşılabilir" düzeyde, fasikül yayınlarda çoğalma var ve de kitapların basım kalitesinde (kağıt, boyut, kapak, gramaj, iplik dikiş vd,) ciddi oynamalar gözlemliyoruz.

Yani bir şekilde gidiyor, ama tüm paydaşlar açısından hayırlısı...

[Bilal ceylan]

Bir ufak not daha ekleyim;

2020 yılında şu ana kadar:194 adet kitap basılmış. Bunun 22 tanesi fasikül. (Fasikül olarak Marmara, Gerekli ve Jbc'nin fasikül formatını baz aldım. Lal'i saymadım.)

Özellikle Covid-19'dan sonra ciddi bir yavaşlama sözkonusu. Son 4 ayda basılan kitap sayısı düşmüş, fasikül ise artmış.

Bundan sonraki aylarda da (son 4 ayın ortalamasını alırsak, sürdürürsek) seneyi yaklaşık 294 kitapla kapatıyoruz. Yani en kötü durumda 2012, en iyi durumda 2013 senesine geri dönmüş olacağız. İstanbul fuarı ile sanki: 2013 senesi olur gibi...

2017 senesi (altın sene) ile kıyaslarsak durum çok da iç açıcı değil maalesef. En az; %30 oranında piyasa kan kaybetmiş.

Fiyatlar artmış, fasikül yayınlarda çoğalma var ve de kitapların basım kalitesinde (kağıt, boyut, kapak, gramaj, iplik dikiş vd,) oynamalar var.

kesinlikle katılıyorum,yayın evleri bir şeyler den kısarak ayakta kalmaya çalışıyorlar ama bu nereye kadar gider bunu bize zaman gösterecek,önümüzdeki yıllar italyan çizgi romanları için iyi görünmüyor,bekleyip görelim.

[Mrtekin]

Fumetti kendi ülkesinde de çok ciddi bir gerileme trendindeydi maalesef. Genç kesim artık fumetti okumuyor, bunun kültürel, sosyolojik ve ekonomik bir sürü sebebi var, sisteme yeni okur girişi çok az. O yüzden Bonelli, renkli basım, DC ile ortaklık, çocuk serisi, dizi ve sinema sektörüne giriş gibi birtakım ticari adımlar deniyor. Başarılı olup olamayacaklarını zaman gösterecek.

Türkiye özelinde, kanımca, Çizgi Düşler(ki fumetti açısından ciddi bir şekilde ellerini taşın altına koydular.) bünyesindeki Tex ve Zagor hariç, diğer limitli yayınlarına tamamen son vermiş de olsa, "Lal" var oldukça, fumettide çok büyük bir alarm zili çalmaz. Fumetti severler, ki sayılarının gün geçtikçe azaldığı aşikar, o kanaldan devam eder. Ama arkadaşların da haklı olarak dile getirdiği üzere, bundan böyle, sıfır koleksiyon için, çok ciddi bir zaman ve para harcanır, orası ayrı.

Sağlamasını da şuradan yapabilirsiniz, örneğin; Oğlak Yayıncılık'tan zamanında çıkan Tex Süper ve Klasik Cilt'ler; Nadir'de ciddi fiyatlar ile satılıyor...Yeni ve ilgili bir okurun, sıfırdan koleksiyon yapabilmesi ciddi bir sermaye gerektiriyor. Hele ki bu ekonomik konjonktürde...

[Bilal ceylan]

Son iki yılda koleksiyon yapmak için ciddi para harcadım,çizgi romanla ilk tanışmam ilkokul yıllarında olsa da koleksiyon yapacak maddi imkanlara ulaşmam hayli zaman aldı,şu an koleksiyonum da 10 bin civarında çizgi roman var,ve sanırım bir o kadarını da zamanla toplayacağım,şimdiki şartlarda sıfırdan koleksiyona başlayanlara allah kolaylık versin.

[Dylandog]

Fumetti ölmez tex,zagor,mister no Dylan dog okuyan bir daha bırakamaz  fumettilerin az satılmasının nedeni reklam bir Dylan Dog un nathan never in dizisi çıksın bakın nasıl satıyor fumettiler lal kitap ayak da durdukca bir 40 sene  daha Fummeti Türkiye de yaşar son kale dir Lal Kitap